Erfcoaches helpen boeren bewegen

Hendry van Ittersum, projectmanager bij netwerkorganisatie Stimuland, is erfcoach in Hof van Twente, Hardenberg en Staphorst. Zijn collega-erfcoach Angela Pigge werkt in de gemeenten Almelo, Wierden, Twenterand, Hellendoorn en Ommen.

Een erfcoach, leggen zij uit, gaat in gesprek met erfeigenaren, over hun stip op de horizon. Hoe willen zij daar komen en wat moeten ze onderweg allemaal tackelen? De erfcoaches werken met z’n twaalven in een team, ieder heeft zijn eigen gemeenten. Bovendien is er ook nog iemand die zich vooral bezighoudt met de sociaal-emotionele problematiek.

Hendry van Ittersum

Zelf was Hendry van Ittersum tot 2016 melkveehouder. Handige ervaring voor zijn werk als erfcoach. Net als zijn onafhankelijke blik en zijn vermogen te helpen de boel op een rijtje te zetten. ‘In landelijk gebied hebben we te maken met diverse opgaven die impact hebben op boeren. Als erfcoaches zijn wij bezig om mensen in beweging te krijgen’, zegt Van Ittersum. ‘Wij komen aan de keukentafel zitten en voeren het gesprek daarover.’ Vaak ligt er een vraag onder de vraag, weet hij inmiddels. ‘Dan wil een boer met je praten over asbest, maar dan blijkt in het gesprek dat bedrijfsopvolging, of de financiën, een veel urgenter thema is. Of dat er andere zaken zijn die ze eerst willen aanpakken voordat asbest aan de beurt is.’

Wonen als rode draad

De erfcoach neemt de erfeigenaar niet bij het handje. ‘Ze moeten het uiteindelijk zelf doen, maar wij helpen ze graag op weg. Wij kunnen geen plannen uitwerken, maar wel lijntjes uitgooien, meedenken, de weg wijzen’, zegt Van Ittersum. De onderwerpen waarover erfeigenaren graag van gedachten willen wisselen, zijn divers, zegt hij. Het kan bijvoorbeeld gaan om verbreding, vergroening, doorontwikkeling, transitie, sloop, wonen, bedrijfsbeëindiging, duurzame opwekking van energie, asbestsanering en de rood-voor-roodregeling. ‘De boeren hebben keuzes te maken over het vervolg van hun erven, en daar gaan de gesprekken over. Wat zijn hun drijfveren, wat willen ze en waar worden ze blij van. Los van alle mogelijkheden die er zijn.’

Lang voordat vlaggen ondersteboven hingen en tractoren optrokken naar het Binnenhof, was ook stikstof al onderwerp van gesprek. Trends in onderwerpen ziet hij niet, alles komt geregeld ter sprake. ‘Maar het vraagstuk ‘wonen’ is wel een rode draad in veel gesprekken. Mensen willen vaak graag blijven wonen op hun erf.’

Hij doet zijn werk als erfcoach graag, zegt Van Ittersum. ‘Het is altijd weer een verrassing waar je terechtkomt en hoe het gesprek gaat verlopen. Het is interessant om met mensen mee te denken. Wij zijn daar ook bij uitstek geschikt voor, want we zijn onafhankelijk en kunnen open het gesprek in. Bovendien is onze hulp tot op heden kosteloos, de provincie betaalt ons, en er is een stukje cofinanciering vanuit de gemeente. Het is fijn dat de provincie Overijssel zich de afgelopen jaren door beleid hard maakt voor toekomstgerichte erven, en heeft geïnvesteerd in erfcoaches. We hebben ook een heel goed contact met de provincie. Maar wij zitten niet aan tafel bij Tijs de Bree, de gedeputeerde die dit onderwerp in portefeuille heeft. Niemand beheert onze agenda, niemand stuurt ons op pad met een opdracht.’

Dankbaar werk

Het vraagstuk dat Hendry van Ittersum het beste bij is gebleven, kwam van een recreatieve onderneming. ‘Er waren zorgen om de toekomst. Eigenlijk speelden alle thema’s die we vaak in de praktijk tegenkomen op dit erf. Uiteindelijk wilde één van de kinderen toch graag de onderneming overnemen en zijn ze aan de slag gegaan met vervolgstappen. Daarna bleef het een poosje stil. Onlangs kreeg ik een berichtje of ik weer mee wil denken over een nieuw vraagstuk rondom de doorontwikkeling. Zoiets vind ik leuk. Het is heel dankbaar om daarbij betrokken te zijn.’

Angela Pigge

Ook Angela Pigge heeft een agrarische achtergrond. Zij werd geboren op een melkveehouderij en werkte lange tijd als agrarisch makelaar. ‘Ik heb een grote drang om over de wereld te zwerven en nieuwe dingen te ontdekken. Dat, gecombineerd met opleidingen op het sociaal-menselijke vlak én mijn roots op de boerderij, maakt dat ik mijn ei kwijt kan in de functie van erfcoach. Daar komt het allemaal samen. Ik lever graag mijn bijdrage aan een leefbaar platteland.’

Scenario’s openhouden

Net als Van Ittersum ziet Pigge alle soorten vraagstukken langskomen in gesprekken met boeren en erfeigenaren. De laatste tijd gaat het wel veel over stikstof, merkt zij. ‘Dat is logisch, want er is landelijk zoveel aandacht voor. In de publiciteit ligt de nadruk erop. Daar komt bij dat de regels erg onduidelijk zijn. En dat is al járen zo. Ik merk dat er veel weerstand is. Het is begrijpelijk dat sommigen nog niet voorbij kunnen aan die weerstand. Anderen kiezen er duidelijk voor een stap voorwaarts te maken. De laatste tijd word ik vooral door agrariërs aan tafel gevraagd om mee te denken over stoppen of transformeren. Degenen die besloten hebben om door te gaan, spreek ik op dit moment weinig. Zij vinden hun eigen weg en wachten op de kaders van het beleid. Ik spreek degenen die alle scenario’s openhouden en verkennen. Wat wil ik, wat kan ik en wat zijn de voorwaarden? Daar gaan die gesprekken over. Zelf heb ik geen enkel belang bij de uitkomst. Ik zit naast iemand. Wil die linksaf, dan toets ik samen met degene of dat de juiste afslag is en faciliteer ik dat hij linksaf kan gaan. Is rechtsaf voor hem of haar de weg, dan is het ook goed.’

De juiste vragen stellen

Het is fijn om die gesprekken te voeren en iets te kunnen betekenen aan tafel, vindt Pigge. ‘De agrariërs die ik spreek, willen vooruit. Zij kijken als ondernemers naar de zaak om te beslissen wat goed is. Omdat elk erf anders is, wat betreft leeftijd van de erfeigenaren, de financiën en de wensen, is de uitkomst ook steeds anders. Samen onderzoeken wat er past en de juiste vragen stellen zodat de mensen langzaamaan hun eigen keuzes kunnen maken, ja, dat vind ik zó mooi!’

Pigge stelt vragen die bijdragen aan bewustwording van de eigen drijfveren, kwaliteiten, emoties en wensen van de erfeigenaren. ‘Op basis van hun antwoorden en keuzes kan ik waar nodig verbindingen leggen met instanties, specialisten of gemeente, zodat erfeigenaren hun keuzes om kunnen zetten in actie. Zo heb ik pas met iemand gesproken over een eventuele overstap naar het telen van biobased materials, die gebruikt kunnen worden als isolatie in de bouwwereld. Als ik merk dat zo’n idee landt bij de boer, ga ik op zoek naar meer informatie en relaties die hem verder kunnen helpen. In Salland houdt een nieuwe keten van boeren, bouwbedrijven en loonwerkers zich hiermee bezig. Ik vind het heel leuk om dit aan elkaar te knopen.’

Werken aan het welzijn van boeren

Angela Pigge is enorm enthousiast als ze vertelt hoe leuk en afwisselend haar werk is. ‘Ik vind het prachtig om te werken aan het welzijn van boeren en hen op maat te kunnen begeleiden, onder andere bij het vinden van nieuw economisch perspectief. Om bedreigingen om te zetten in kansen. Voor mij is dat de vervulling van mijn levensmissie.’

Meer weten?

Meer weten over erfcoaches of er zelf een inschakelen? Kijk op www.digitaleerfcoach.nlVerwijst naar een andere website